(LSVN) – Việc sửa đổi Hiến pháp 2013, đặc biệt liên quan đến mô hình chính quyền địa phương, đang thu hút sự quan tâm của nhiều chuyên gia, nhà khoa học và người dân. Những đề xuất, góp ý dưới đây từ các chuyên gia nhằm hoàn thiện dự thảo, đảm bảo mô hình chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập.
1. GS.TS. Nguyễn Đăng Dung, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Nguyên Phó Chủ nhiệm Khoa Luật – ĐHQGHN
Theo tôi, dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013 để ngỏ “việc xác định các loại đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương do Quốc hội quy định” là một bước đi thận trọng cần thiết. Ít nhất, việc xác định thành phần các loại đơn vị hành chính cấp cơ sở sẽ được linh hoạt hoạt bằng các hình thức văn bản khác nhau của Quốc hội, thay vì đặt cứng trong Hiến pháp.
Thứ nhất, như đã góp ý ở Hội nghị của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tôi vẫn cho rằng nên giữ nguyên mô hình các thành phố, thị xã thuộc tỉnh, đồng thời chuyển nguyên trạng các đơn vị này thành đơn vị hành chính cấp cơ sở, mà trong dự thảo gọi là cấp xã, trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đó là do các đô thị hiện nay là những thực thể thống nhất, có mối liên kết chặt chẽ về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và cơ sở hạ tầng. Nếu chia tách hoặc giải thể để sắp xếp lại theo hướng xóa bỏ mô hình thành phố, thị xã thuộc tỉnh, chúng ta có thể gây ra xáo trộn và làm giảm hiệu quả quản lý đô thị.
Thứ hai, trong mô hình này, thành phố vẫn được tổ chức đầy đủ gồm nhiều phường, nhưng không cần thiết lập Hội đồng nhân dân, mà chỉ duy trì cơ quan hành chính để điều hành và thực thi chính sách. Tôi khẳng định rằng cách làm này vẫn đảm bảo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, gồm cấp tỉnh và cấp cơ sở. Cấp cơ sở sẽ bao gồm thành phố, thị xã, xã, phường và đặc khu. Phương án này giúp bộ máy chính quyền tinh gọn, đồng thời vẫn giữ được vai trò trung tâm của các đô thị trong phát triển kinh tế, xã hội ở cả cấp địa phương và vùng.
Thứ ba, dẫn chứng từ thực tế, tôi xin nêu ví dụ lịch sử, khi tỉnh Khánh Hòa lấy thành phố Nha Trang làm tỉnh lỵ, nơi này đã phát triển mạnh mẽ hơn so với đồng cấp khác. Gần đây, trong các dịp giảng dạy Cao học Luật tại Trường Đại học Thái Bình Dương, tôi không khỏi ngạc nhiên khi chứng kiến sự phát triển nổi trội của đô thị Nha Trang. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của việc duy trì tính chỉnh thể và trung tâm của các đô thị trong quá trình phát triển.
Với những phân tích trên, tôi tin rằng đề xuất này sẽ góp phần đảm bảo sự ổn định, tinh gọn và hiệu quả trong quản lý đô thị, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của các địa phương và khu vực. Khi đó, việc giữ các quy định về mô hình các loại đơn vị hành chính cấp cơ sở nằm ngoài Hiến pháp sẽ tạo điều kiện cho việc thí điểm, rút kinh nghiệm và hoàn thiện mô hình chính quyền địa phương.
2. TS. Lê Anh Vân, Phó Trưởng khoa, phụ trách Khoa Luật và Quản lý nhà nước, Trường Đại học Thái Bình Dương
Qua nghiên cứu dự thảo sửa đổi Hiến pháp 2013, tôi nhận thấy một điểm đáng chú ý là cách tiếp cận ghi nhận chung thay vì đi vào chi tiết về “các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương”. Đặc biệt, Điều 110 của dự thảo để ngỏ việc xác định các loại đơn vị hành chính này, cũng như trình tự, thủ tục liên quan đến thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính và điều chỉnh địa giới, giao cho Quốc hội quy định.
Trước hết, tôi đánh giá cao sự giải thích trong bản thuyết minh của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Tài liệu này làm rõ rằng cụm từ “đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” được sử dụng nhằm đảm bảo sự thống nhất với các quy định tại khoản 8 Điều 74 và khoản 4 Điều 96 của Hiến pháp hiện hành.
Quan trọng hơn, quy định mang tính mở này tạo nền tảng linh hoạt để cụ thể hóa mô hình đơn vị hành chính và chính quyền địa phương hai cấp trong dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), hiện đang được trình Quốc hội xem xét. Theo dự thảo luật này, các đơn vị hành chính cơ sở được đề xuất gồm xã (ở khu vực nông thôn), phường (ở khu vực đô thị) và đặc khu (ở các hải đảo). Trong bối cảnh chúng ta đang đẩy nhanh tiến trình xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp, sự quyết liệt là cần thiết. Tuy nhiên, tôi cho rằng vẫn cần không gian để điều chỉnh, tinh chỉnh các thành phần của đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Vì vậy, cách tiếp cận mở trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp là một bước đi thận trọng và phù hợp.
Bên cạnh đó, dự thảo sửa đổi Hiến pháp còn đảm bảo tính đồng bộ ở các Điều 111, 112, 114 và 115 liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương. Để phù hợp với kết luận của Trung ương, dự thảo quy định rõ chính quyền địa phương bao gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Đồng thời, dự thảo tránh sử dụng khái niệm “cấp chính quyền địa phương” nhằm nhấn mạnh tính thống nhất của mô hình tổ chức, đồng thời loại bỏ nguy cơ gây nhầm lẫn trong nhận thức và thực tiễn áp dụng.
Tôi tin rằng những điều chỉnh này sẽ góp phần xây dựng một mô hình chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu quả, đồng thời tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc hoàn thiện hệ thống hành chính nhà nước trong thời gian tới.
3. PGS.TS.LS. Bùi Kim Hiếu, Trọng tài viên – Trung tâm Trọng tài Thương mại TT
Là một người hoạt động trong lĩnh vực pháp luật, tôi rất quan tâm đến hoạt động góp ý sửa đổi Hiến pháp năm 2013 nói chung, cũng như quá trình điều chỉnh các cấp chính quyền địa phương ở tỉnh nhà nói riêng. So sánh các nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 với quy định hiện hành, nhận thấy có 08 điều được đề xuất sửa đổi, trong đó có 05 điều liên quan đến chính quyền địa phương, mà tôi xin tóm gọn trong 03 quan điểm.
Thứ nhất, việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp (Điều 110, 111) nhằm tinh gọn bộ máy, tăng hiệu quả quản lý, phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Cụ thể, dự thảo sửa đổi Điều 110 bỏ quy định chi tiết về đơn vị hành chính cấp huyện, xã, phường, chỉ giữ cấp tỉnh và cấp dưới tỉnh, đồng thời kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 01/7/2025 (theo Nghị quyết số 60-NQ/TW.
Thứ hai, phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương từng cấp (Điều 112) và cơ chế chuyển tiếp (Điều 2) tạo điều kiện để các tỉnh, thành kiện toàn bộ máy sau sắp xếp. Dự thảo Điều 112 sửa đổi cụm “của mỗi cấp chính quyền địa phương” thành “của chính quyền địa phương từng cấp”, làm rõ phân định thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương, cũng như giữa các cấp chính quyền địa phương. Điều 2 của dự thảo Nghị quyết quy định hiệu lực từ 01/7/2025 và cơ chế chỉ định nhân sự lãnh đạo Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân trong năm 2025, đảm bảo không gián đoạn quản lý.
Thứ ba, điều chỉnh quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân (Điều 115) tăng hiệu quả giám sát, phù hợp với mô hình chính quyền 02 cấp. Dự thảo Điều 115 bỏ quyền chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân của đại biểu Hội đồng nhân dân, tập trung vào chất vấn Ủy ban nhân dân. Điều này phù hợp với việc bỏ cấp huyện, khi dự kiến Tòa án và Viện kiểm sát cấp huyện chuyển thành khu vực, không còn Hội đồng nhân dân ngang cấp để chất vấn. Tuy nhiên, Hội đồng nhân dân vẫn có thể giám sát Tòa án, Viện kiểm sát qua kiến nghị, đảm bảo cơ chế kiểm soát quyền lực.
Theo LSVN
| Được biết, GS.TS. Nguyễn Đăng Dung là giáo sư có nhiều kinh nghiệm về Luật hiến pháp và Quản trị nhà nước, đã tham gia đào tạo và hướng dẫn nhiều tiến sĩ trong lĩnh vực này ở Việt Nam. Tại Trường Đại học Thái Bình Dương, Giáo sư đang đảm nhận các học phần Luật hiến pháp (bậc đại học), Các nguyên lý hiến pháp và nhà nước pháp quyền (bậc cao học), cũng như hướng dẫn tốt nghiệp thạc sĩ Luật và những chuyên đề chuyên sâu khác. Bên cạnh đó, PGS.TS. Bùi Kim Hiếu cũng có nhiều năm giảng dạy ngành Luật học ở các Khoa Luật phía Nam. Sinh ra và lớn lên tại thành phố Nha Trang, PGS Hiếu dành nhiều ưu tiên cho việc truyền dạy pháp luật tại Trường Đại học Thái Bình Dương kể từ những ngày đầu thành lập Khoa. Ở bậc đại học, thầy Hiếu phụ trách các môn Luật dân sự, Luật Lao động. Ở bậc thạc sĩ, thầy hỗ trợ công tác hướng dẫn tốt nghiệp, cũng như bổ trợ chuyên đề về Môi trường pháp lý kinh doanh. |